Bij de mensen thuis

De hanen van Melkhoutfontein beginnen te kraaien om drie uur in de nacht. Buiten is het dan nog pikdonker. De Zuid-Afrikaanse winternachten zijn lang. Om zes uur ’s avonds al valt de duisternis en het wordt pas weer licht tegen half acht in de ochtend. Maar dat maakt de hanen van Melkhoutfontein niks uit.
Als ik naar buiten kijk, zie ik geen mens op straat. Melkhoutfontein is in diepe rust verzonken. Toen ik vanmiddag het voormalige vissersdorp inreed, was het hier gezellig druk. Er waren veel kinderen op straat, want de scholen hebben nu examen. Eigenlijk had ik door moeten rijden naar de brug bij Stilbaai. Dat was het volgende afhaalpunt, waar ik me weer zou melden, maar de afslag naar Melkhoutfontein kwam negen kilometer eerder.
Aan mijn TomTom had ik deze keer niks. Volgens mijn navigatiesysteem moest ik een paar honderd kilometer verderop ten noorden van Kaapstad zijn en niet hier aan de Zuidkust. Maar op mijn vorige tussenstop in Riversdale verzekerde Kamamma  Andeline mij dat mijn TomTom me toch echt de verkeerde kant opstuurde. “Melkhoutfontein ligt hier nog geen veertig minuten vandaan.”

Melkhoutfontein is maar een paar straten groot, dus Sterretjie Homestay was snel gevonden. Buiten voor de deur belde ik naar het mobiele nummer van mijn gastvrouw Gerty. Die was op haar werk. “Maar mijn dochter Gertwin is er wel. Zet je auto maar achter het huis.”
Eigenlijk had ik ook niet Gerty, maar Katrina moeten bellen. Katrina beheert ook een homestay en is de local site mentor. Zij geeft leiding aan de Kamamma’s in de buurt. “We komen meteen naar je toe,” zegt Katrina, als ik haar heb laten weten dat ik veilig ben gearriveerd.

Het netwerk van Dreamcatcher bestaat hoofdzakelijk uit vrouwen. Zij leiden de projecten, runnen de homestays en koken de maaltijden voor de toeristen.
De afgelopen dagen heb ik gemerkt hoe dat voelt. De Kamamma’s waken over je als moederkloeken. “Rij voorzichtig. Je belt toch wel even als je veilig bent aangekomen, hè?” Daarom voelde het best verfrissend toen Gerty me voor het slapen gaan meedeelde, dat ik de volgend ochtend bij het wakker worden alleen in huis zou zijn. Ze zou mijn ontbijt klaarzetten, melk moest ik maar zelf uit de ijskast pakken. Haar man Iwan en haar zoon Llewellyn moesten al vroeg naar hun werk. Gertwin moest om half zeven naar school, Lucretia naar de dagopvang en zijzelf naar haar werk. “Als je weggaat, neem de sleutel dan maar mee. Gertwin haalt hem later wel op bij Katrina.”

Later die dag toont Katrina mij de community projects die Dreamcatcher in de buurt is begonnen. Rijdend door de straten van Melkhoutfontein dwalen mijn gedachten naar Amsterdam-Noord.  Kun je Melkhoutfontein eigenlijk wel een echte township noemen? “Ja hoor,” zegt Katrina, “het is de local township van Stilbaai.”
Net zoals elke township heeft Melkhoutfontein een beter gedeelte en een minder goed gedeelte. Het minder goede deel begint achter de Nelson Mandela-huizen. Daar bevindt zich het  squatter camp. Hier wonen de mensen niet in huizen, zoals in de rest van Melkhoutfontein, maar in hutjes van golfplaat. Het is hier niet zo massaal als bij de informal sections in Khayelitsha. Met het mooie weer van vandaag en wat fantasie heeft het zelfs wat weg van een volkstuinencomplex.

In het deel waar zij en Gerty wonen hebben de mensen hun huizen zelf  gebouwd, vertelt Katrina. Ze hebben destijds wel wat geld voor bouwmaterialen gekregen, maar ze moeten nu nog steeds huur betalen. Katrina betaalt 250 rand (25 euro) per maand. “Dan kun je beter in een Nelson Mandela-huis wonen. Die werden hier gebouwd nadat Mandela tot president was gekozen. “Die mensen kregen hun huis gratis en betalen geen huur.”

Tijdens de rit die ons vervolgens naar de vuilnisbelt van Melkhoutfontein moet brengen, word ik overmand door twijfel. Om armoede te visualiseren brengen fotografen en documentairemakers vaak mensen in beeld die op vuilnisbelten leven. Rijd ik nu niet ook in diezelfde fuik? Maar armoede is niet de reden van dit bezoek. Katrina wil het recycling-project laten zien dat Dreamcatcher hier is begonnen. Het afvalprobleem is een van de grootste problemen van de lokale gemeenschap. Iedereen gooit maar van alles bij elkaar. Daarom wordt het afval op de vuilnisbelt weer van elkaar gescheiden. Papier bij papier. Glas bij glas. Plastic bij plastic. Dat kan dan allemaal weer worden hergebruikt. Trots laten de werkers op de vuilnisbelt de resultaten van hun arbeid zien.

’s Avonds in de homestay van Gerty zit iedereen voor de TV als de soap Sewende Laan (7^de laan) wordt uitgezonden. Onder kleurlingen is de soap, die dit jaar zijn tiende jaar ingaat, enorm populair, zegt Gerty. Ze slaat geen aflevering over en als ze er toch eentje mist, kan ze die inhalen op zondag als de afleveringen van de voorgaande week worden herhaald.
Na de soap gaan Iwan en zij even naar buiten om een sigaret te roken. De oudere zus van Gerty komt langs en vraagt haar zus om geld. Als Gerty niet snel genoeg reageert, kijkt de oudere zus naar mij. “Kan die man niets geven”, zegt ze in het Afrikaans. Als Gerty haar zus snel wat heeft toegestopt en die weer is verdwenen, vertelt ze over het grote drankprobleem dat er onder kleurlingen leeft.
Dan vertelt Iwan trots over het huis dat hij zelf heeft gebouwd. De slaapkamer (met badkamer) waar ik slaap, heeft hij er het laatst bijgebouwd. In het oude gedeelte zijn twee slaapkamers: een voor de jongens en een voor de meisjes.
Als ik Gerty de volgende dag afzet bij het huis in Stilbaai waar ze als werkster in dienst is, vraag ik haar hoe dat met de slaapkamers zit. Dan vertelt ze dat zij en Iwan op de kamer van de meisjes hebben geslapen. Daar staat een extra tweepersoonsbed waar zij en Iwan slapen als er gasten logeren. “Maar binnenkort komt de kamer van Llewellyn vrij. Don’t worry, vanavond slapen we weer in ons eigen bed.”