Voetballen met buitenlanders

Voor de openingswedstrijd van het WK tussen Zuid-Afrika en Mexico begint, is er ‘s ochtends in het stadion van Khayelitsha eerst een treffen tussen Goalhunters FC, een team uit de buurt, en Refugee VI, dat bestaat uit vluchtelingen. Eigenlijk is stadion een groot woord. Van buiten lijkt het er wel op, maar eenmaal binnen de muren bestaat het stadion van Khayelitsha uit niet meer dan twee voetbalvelden en een kleine, open tribune achter een van de doelen. Achter de tribune voetbalt een groep kinderen. Een paar van hen dragen geen schoenen.

Als de beide teams die zodadelijk gaan spelen gebroederlijk het veld betreden, klinkt er applaus. Vanaf de zijkant kijkt Anne van der Tuuk toe hoe de spelers beginnen met hun warming up. Anne komt uit Nederland en werkt voor Abang Africa. De oprichters daarvan, Jaap en Germaine Kreeftenberg verhuisden vijftien jaar geleden, na een lange carrière in de reisbranche, naar Zuid-Afrika om hier hun werkzaamheden voort te zetten. Toen de zaak eenmaal begon te lopen, besloot het echtpaar dat het tijd was om ook iets terug te doen voor de lokale bevolking. In het Sotho, een van de elf lokale talen die in Zuid-Afrika worden gesproken betekent abang ‘om te delen’. Vandaar die naam.

Abang Africa Trust initieert en ondersteunt sociale projecten, ondermeer door sponsors te vinden voor voetbalclubs in de townships. Dankzij bemiddeling van Abang Africa vonden inmiddels zo’n twintig teams een sponsor. Ook de beide ploegen die vandaag tegen elkaar spelen, dragen voetbaltenues die werden betaald door Nederlandse bedrijven. Hun schoenen kregen de Refugee VI-spelers van de twaalfjarige Mick van Zon, die met zijn project Football Maties in Nederland via diverse voetbalclubs meer dan tienduizend voetbalschoenen wist in te zamelen en daarmee het Jeugdjournaal en het SBS nieuws haalde. “Publiciteit is voor organisaties zoals de onze onontbeerlijk,” zegt Anne. “Heel veel mensen willen wel doneren, maar ze weten vaak niet precies waar ze overal terecht kunnen. Elke publiciteit is voor ons belangrijk. Journalisten zouden zich dat beter moeten realiseren.”

Een van de projecten die Abang ondersteunt is Kicking out xenophebia van de 18-jarige Ephraim Ntlamo uit Zimbabwe. Ephraim is een buitenlander, iemand die ze in het Xhosa een amakwerekwere noemen. Dat betekent: hij die geen Xhosa spreekt. Ruim een jaar geleden brak in de townships een enorme geweldsexplosie uit tegen de buitenlandse immigranten uit andere Afrikaanse landen. De laatste jaren komen die in groten getale illegaal de grens met Zuid-Afrika over. Het gevolg is dat niemand meer precies weet hoeveel inwoners Zuid-Afrika heeft. Van Khayelitsha wordt gezegd dat er 1,4 miljoen mensen wonen, sommigen mensen noemen ook het aantal van 1,6 miljoen, want veel amakwerekwere trekken naar de infomal settlements van Khayelitsha.

In de aanloop naar het WK schreven de Zuid-Afrikaanse kranten dat ze na het WK een nieuwe uitbarsting tegen de buitenlanders vrezen. Daarmee bedoelen ze niet de toeristen uit het rijke westen, die hier hun vakantie doorbrengen, maar de Afrikaanse migranten die hiernaartoe komen voor werk. Het probleem van Zuid-Afrika is dat er hier werk is dat er in de omliggende landen niet is. En zolang veel Zuid-Afrikanen dat werk zelf laten liggen, komen anderen daarop af.

“Veel Zuid-Afrikanen zien buitenlanders als onmensen,” zegt Iphraim. “Migranten worden niet als volwaardige burgers behandeld. We hebben geen rechten en worden gediscrimineerd. Veel jongeren laten zich leiden door vooroordelen, zonder dat ze ooit met een buitenlander hebben gesproken.” Vandaar dat Iphraim zijn club Refugee VI heeft opgericht. Het getal zes verwijst naar de landen waaruit de meeste migranten komen: Angola, Burundi, Kongo, Rwanda, Somalië en Zimbabwe. De vereniging telt inmiddels 28 leden en telt ook spelers uit andere Zuid-Afrikaanse landen, waaronder ook uit Zuid-Afrika. Door wedstrijden te spelen tegen Zuid-Afrikaanse teams is er nu interactie tussen de jonge Zuid-Afrikaanse spelers en de migranten, zegt Iphraim. “Wij spelen niet zomaar voetbal, wij spelen met een boodschap op onze shirt.”
Tijdens het WK zal Refugee VI in een aantal verschillende townships wedstrijden spelen tegen lokale teams. De laatste weken reed Anne van der Tuuk samen met Iphraim de townships af om de verschillende teams te vragen mee te doen. Refugee VI doet morgen en overmorgen ook mee aan een groot straatvoetbaltoernooi op het FIFA Fan Fest op de Parade in het centrum van Kaapstad.

De wedstrijd tussen Goalhunters FC en Refugee VI in het stadion van Khayelitsha staat in het teken van Fair Play. Als sommige spelers iets te hard de duels ingaan worden ze door Iphraim of de aanvoerder van Goalhunters FC tot de orde geroepen. In de eerste helft is het team uit Khayelitsha sterker. Bij rust staat Goalhunters FC met 2-0 voor. In de tweede helft komt Refugee VI sterk terug. Tien minuten voor tijd staat het zelfs 2-2. Kort daarna weet Goalhunters toch nog een keer te scoren. Door een ongelukkig eigen doelpunt wordt de eindstand zelfs 4-2 voor de thuisploeg. “Geeft niks,” zegt Iphraim. “Je ziet nu zelf hoe de jongens van de tegenpartij een mooie tijd met ons hebben. Dat is onze grote winst.”

Na een gezamenlijke braai (het Zuidafrikaanse woord voor barbecue) waarbij de spelers zingend de rij in gaan om hun eten te halen, kijken beide teams gebroederlijk hoe Zuid-Afrika het WK opent tegen Mexico. Het gezang en getrommel voorafgaande van de uitzending verstomt als de wedstrijd begint. De jongens kijken geconcentreerd naar het scherm. Hier zit een publiek dat het voetbal serieus neemt. Wel wordt er geklapt en gejuicht bij elke goede actie van een Zuid-Afrikaanse speler.
Tijdens de rust is het stil op straat. De bussen die langsrijden zijn nagenoeg leeg.
Als in de tweede helft Zuid-Afrika scoort gaat er oorverdovend gejuich op. Iedereen danst. Is dit de voorbode van het grote feest waar Zuid-Afrika al zo lang naar uitziet? Helaas weet Mexico kort voor tijd een tegendoelpunt te maken. Daardoor wordt het 1-1 en blijft een vreugde-explosie uit. Op straat zijn er geen opgewonden taferelen van een uitzinnig dansende menigte die het autoverkeer blokkeert, zoals afgelopen woensdag na het openingsconcert in Long Street het geval was.

Door het donker rijd ik vrij gemakkelijk Khayelitsha weer uit. Ook bij het binnenrijden van de stad zijn er geen files. Op de Parade wordt feest gevierd, maar het autoverkeer kan er soepel langs. Het maakt niet uit wie er dit toernooi wint, had Iphraim eerder in zijn toespraak voorafgaande aan de wedstrijd gezegd. Als het Bafana Bafana niet is, dan is het zeker wel een ander Afrikaans team. Op het veld ging er een luid gejuich op.