ke nako

Hoeveel stukjes vandaag zullen beginnen met de woorden Ke Nako? Vrij vertaald: het is tijd (voor een verenigd Afrika). De kranten staan er vol mee. Ke Nako. It’s time.
Tien dagen terug schreef ik dat Zuid-Afrika een jaar geleden begon met het aftellen tot de start van dit WK. Oplettende lezers lieten weten dat het aftellen al 500 dagen geleden begon. Zolang hebben de Zuid-Afrikanen naar dit moment uitgezien.

Dat euforische moment begon officieel gisteravond in Johannesburg. In het Orlando Stadium in Soweto vond het grote openingsconcert plaats, dat de toeschouwers een aaneenschakeling van kippenvelmomenten  bezorgde. Van het optreden van John Legend die samen met Angelique Kidjo uit Senegal , het hoopvolle Move on up van Curtis Mayfield zong tot de opkomst van aartsbisschop Desmond Tutu die was uitgedost als supporter van Bafana Bafana en uitzinnig van vreugde de menigte toesprak.
Meer dan 1200 kilometer verderop hadden eerder op de middag zich duizenden mensen verzameld op the Grand Parade, het grote plein midden in Kaapstad. Na zijn vrijlating hield Nelson Mandela op deze historische plek zijn eerste toespraak, nu verdrongen de mensen buiten de hekken zich om getuige te kunnen zijn van het openingsfeest dat werd vertoond op het grote scherm waar straks alle wedstrijden te zien zijn.
“Langa, laat je horen,” riep de presentator op het grote podium. “Guguletu, waar zijn jullie?” Op het plein klonk telkens vanuit verschillende kanten gejuich. Net zoals met kerst en Pasen op het St. Pietersplein in Rome gejuich opklinkt als de paus weer een nieuwe taal aankondigt. Bij de naam Khayelitsha barstte vooraan bij het podium een oorverdovend gejuich los.

Het was mooi om te zien hoeveel inwoners vanuit de townships naar het FIFA Fan Fest in de stad waren gekomen. Dit WK is er duidelijk ook voor hen.
“Het beeld van de townships is dat er alleen maar arme zielige mensen wonen, maar in een township wonen heel gewone mensen,”zei Clinton Fredericks uit Manenberg. Hij vertelde dat hij daar al meer dan veertig jaar woonde. Samen met zijn vrouw en jongste dochter was Clinton al vroeg naar het FIFA Fan Fest op het plein gekomen. Trots vertelde hij dat alle drie zijn kinderen een goede opleiding hadden gehad. “Gelukkig hebben ze de kansen gehad die ik in mijn jeugd niet had. De oudste werkt nu als advocaat, de middelste zit nog op de universiteit en de jongste werkt als vrijwilliger tijdens het WK.”
Clinton keek verheugd om zich heen naar de feestvierende menigte. “Dit hebben we eerder meegemaakt toen Zuid-Afrika in 1995 wereldkampioen rugby werd. Toen was er even een eenheid in dit land. Daarna zag je het uit elkaar groeien. Nu heb ik het idee dat we weer dichterbij elkaar komen.”

In de aanloop naar het evenement was er niet alleen veel scepsis vanuit het buitenland, ook in Zuid-Afrika zelf werd veel gemopperd. In Kaapstad was er veel kritiek op het besluit van de FIFA en het organiserend comité om een nieuw stadion te bouwen in Green Point, een locatie dichtbij de kust. Waarom werd het Athlone-stadion in de gelijknamige township niet gerenoveerd? Dat was niet alleen goedkoper maar kwam ook meer tegemoet aan de mensen in de townships. Voor veel van hen is het immers duur om met het openbaar vervoer naar de stad te komen.
In Nederland klonken die bezwaren plausibel, maar eenmaal ter plekke, werd duidelijk dat het voor de inwoners van townships als Guguletu, Mitchells Plain of Khayelitsha niet uitmaakt of het stadion in de stad of in Athlone staat. Om bij het stadion te komen zullen ze hoe dan ook moeten reizen.

Eerder dit jaar interviewde ik in Den Haag Laurene Platzky, de voorzitter van het comité, dat namens de Westkaap provincie de coördinatie van het WK 2010 voor zijn rekening neemt. Zij bracht een argument naar voren dat juist pleitte voor de gekozen locatie. “Door het daar te bouwen, komen de mensen uit de townships naar de stad. De stad is van iedereen, ook van de mensen die in de townships wonen.” Het klonk zoals Mohammed en de berg: als het stadion niet naar de township komt, dan komt de township wel naar het stadion.

In hun berichtgeving van de opening van het Cruyff court schreven veel Nederlandse kranten gisteren dat Hillbrow een township is. Dat is niet zo. Hillbrow mag dan misschien een probleemwijk zijn, het is geen township. Kwestie van gewoon je huiswerk doen.
Townships ontstonden in Zuid-Afrika in de jaren vijftig toen tijdens de apartheid zwarten en kleurlingen gedwongen werden om uit de steden te vertrekken en te gaan wonen in aparte woongebieden, weg uit het zicht van de blanke bevolking.
Eigenlijk betekent ‘township’ niets anders dan wijk of gemeente. Wie het woord township googelt komt eerst terecht bij keurig uitziende wijken in de Verenigde Staten.
Dat we bij het woord ‘township’ in eerste instantie aan Zuid-Afrika denken, zal ongetwijfeld een gevolg zijn van het onmenselijke idee van apartheid en de vele protesten die dat  wereldwijd met zich meebracht. Toch zijn de gevolgen van het apartheidregime nog lang niet uitgewerkt. Voor blanke Zuid-Afrikanen zijn townships nog immer no go area’s. En dat is in de townships te zien: op straat is geen blanke te bekennen.

In Johannesburg  in Soccer City Stadium speelt Zuid-Afrika vanmiddag de eerste wedstrijd tegen Mexico en zal er een zindering door het land gaan. Hoe beleeft Khayelitsha, de grootste township van Kaapstad de wedstrijd? Daarvan morgen een verslag. Nog een paar uur te gaan tot de aftrap. Ke Nako.